Các thành phố, theo đúng nghĩa đen, được xây dựng trên cát. Khi tốc độ đô thị hóa toàn cầu tiếp tục diễn ra, nhu cầu về bê tông, kính và vật liệu xây dựng sử dụng cát tăng lên. Vào năm 2100, các chuyên gia dự đoán rằng có tới 85% dân số thế giới sẽ sống ở các thành phố. Điều đó đồng nghĩa với việc nhu cầu xây dựng tăng lên và nhu cầu về vật liệu xây dựng cũng tăng. Khi nhu cầu tăng, nguồn cung tăng, do đó, hoạt động khai thác cát cũng phát triển theo. Câu hỏi đặt ra là, khai thác cát có ảnh hưởng gì đến sông, biển và đặc biệt là môi trường nước hay không? Câu trả lời là “Có”. Cùng đi sâu tìm hiểu cụ thể hơn trong bài viết dưới đây. (Nguồn tin: weforum.org)
Thực trạng khai thác cát
Tài nguyên cát (bao gồm cả sỏi và đá dăm) là tài nguyên thiên nhiên được khai thác nhiều thứ hai trên thế giới sau nước. Khai thác cát đã tăng gấp ba lần trong hai thập kỷ qua, với nhu cầu đạt 50 tỷ tấn mỗi năm vào năm 2019, theo báo cáo mới nhất của Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP).
Riêng trong năm 2012, UNEP ước tính lượng bê tông đã được tạo ra đủ để xây một bức tường xung quanh đường xích đạo cao 27 m, rộng 27 m. UNEP cho biết việc khai thác, tìm nguồn cung ứng, sử dụng và quản lý cát không được kiểm soát ở nhiều nơi trên thế giới, có nghĩa là chúng ta đang tiêu thụ nó nhanh hơn mức có thể bị thay thế bởi các quá trình địa chất.
Tác động môi trường của việc khai thác cát
Các vùng ven biển có thể bị ảnh hưởng bởi hoạt động khai thác cát và sỏi (Hình ảnh: UNEP)
Lượng cát tối thiểu từ các con sông và hệ sinh thái biển, dẫn đến “các tác động môi trường đáng kể, bao gồm xói mòn bờ biển và sông, thu hẹp đồng bằng, thay đổi sử dụng đất, ô nhiễm không khí, nhiễm mặn các tầng chứa nước ven biển và trữ lượng nước ngầm, các mối đe dọa đối với nghề cá nước ngọt và biển và đa dạng sinh học” UNEP cho biết.
Vào năm 2018, Quỹ Động vật Hoang dã Thế giới (WWF) đã cảnh báo rằng việc khai thác cát ở các đồng bằng sông như sông Dương Tử và sông Mekong, đang làm tăng nguy cơ xảy ra các thảm họa liên quan đến khí hậu, vì không có đủ phù sa để bảo vệ chống lại lũ lụt. Năm 2020, mỏ cát ven biển cuối cùng ở Mỹ đóng cửa ở Vịnh Monterey, sau những phản đối của các nhà bảo vệ môi trường về sự xói mòn của các bãi biển ở California.
Giải pháp khắc phục
Trong khi áp lực lên các chính phủ trong việc điều chỉnh hoạt động khai thác cát ngày càng tăng, cần phải làm nhiều hơn nữa để tìm ra các giải pháp thay thế để sử dụng trong xây dựng và giải quyết các cuộc khủng hoảng nhà ở đang tiếp diễn trên thế giới.
Báo cáo của UNEP đưa ra 10 khuyến nghị để ngăn chặn khủng hoảng cát, nhằm cân bằng nhu cầu của ngành xây dựng và bảo vệ môi trường như sau:
- Chấp nhận cát như một tài nguyên chiến lược, cần có chiến lược khai thác phù hợp
- Tham khảo ý kiến của người dân, xây dựng các quy định dựa trên lợi ích chung
- Cho phép chuyển đổi mô hình khai thác cát sang dạng tái tạo
- Áp dụng chính sách phù hợp với từng địa phương, khu vực
- Xác lập quyền sở hữu
- Lập bản đồ và giám sát việc khai thác cát
- Thiết lập các tiêu chuẩn quốc gia và khuôn khổ nhất quán
- Thay thế việc sử dụng cát bằng các vật liệu khác
- Tìm nguồn cát một cách chủ động, thu mua cát một cách có ý thức trên tinh thần xây dựng xã hội
- Khôi phục hệ sinh thái và bù đắp những tổn thất đã tạo ra cho môi trường.
